Dous termos moi relacionados, que son uns dos piares máis importantes dos plans de igualdade das empresas, son conciliación da vida persoal, familiar e laboral e corresponsabilidade. Sobre conciliación xa falamos en anteriores publicacións e fai referencia ás posibilidades que ten unha persoa de desenvolver de forma simultánea os diferentes ámbitos da súa vida. Para poder conciliar é necesario dispoñer de tempo e de recursos, polo que é necesario unhas políticas activas (tamén nas empresas) para garantir o acceso de mulleres e homes a este dereito.
Hoxe imos un pasiño máis aló e centrarémonos en entender por que é necesario avanzar cara a unha corresponsabilidade. E é que a situación cambiou moito nos últimos anos, a incorporación das mulleres ao mundo laboral ha servido para empezar a modificar os roles tradicionais de xénero, que asignaban os labores de reprodución e sustento da vida exclusivamente ás mulleres e as tarefas produtivas aos homes (coñecida como división sexual do traballo). Con todo, seguen sendo as mulleres as que se encargan do espazo doméstico e do coidado das persoas que pertencen a el.
Corresponsabilidade: definición
Corresponsabilidade é un termo que fai referencia á distribución equilibrada, equitativa e funcional da planificación, organización e realización dos labores domésticos, do coidado de menores e de persoas dependentes, dos espazos de educación e do traballo remunerado.
Un primeiro punto que se deduce desta definición é que será necesaria unha negociación entre todas as persoas que forman parte dos fogares para determinar quen fará as tarefas domésticas e os coidados. Esta repartición ten que ser equitativa en todos os aspectos, non só os máis visibles. Por exemplo, non se trata soamente de facer unha comida de aniversario senón de planificar o menú, facer a compra, estar pendente de posibles intolerancias alimentarias, coñecer o horario de todas as persoas que asisten, pensar o agasallo, comprar o agasallo…
Dificultades para a corresponsabilidade
O Centro de Información e Recursos para as Mulleres do Concello de Barcelona, no seu proxecto pedagóxico sobre masculinidades identifica cinco barreiras que persisten a día de hoxe para alcanzar a corresponsabilidade:
- Educación sexista: desde pequenos, os homes aprenden que os coidados non son unha tarefa súa. En cambio, as mulleres son educadas e preparadas para o coidado doutras persoas. Por tanto, elas tamén teñen que delegar esta responsabilidade para poder facilitar a corresponsabilidade.
- Percepción de poder e privilexio: froito desta socialización e do patriarcado como estrutura social, moitos homes teñen a percepción de ter dereito a certos privilexios como, por exemplo, o uso e a dispoñibilidade do tempo persoal e de lecer, ou o dereito para ser coidado e servido.
- Demandas contraditorias: actualmente os homes reciben mensaxes contraditorias. Por unha banda promóvese que sexan corresponsables no fogar pero, á súa vez, socialmente penalízase non manter un modelo de masculinidade máis tradicional. Ademais, non existen referentes corresponsables coñecidos.
- Tarefas invisibilizadas e non valoradas: hoxe en día as tarefas domésticas e os coidados seguen sendo pouco valorados e séguense asignando ás mulleres. Este feito dificulta que os homes se incorporen a unhas tarefas que non teñen recoñecemento social e que están invisibilizadas. En comparación co traballo produtivo e no ámbito público, as tarefas domésticas e os coidados son tarefas máis rutineiras, continuas, sen horarios nin condicións laborais, sen soldo e sen vacacións, non se valoran en ningún currículo e non facilitan posibilidades de crecer profesionalmente.
- Pouco apoio social e do mundo laboral: desde as institucións públicas non se ofrece o apoio necesario para facilitar a corresponsabilidade das persoas. Igualmente, o modelo produtivo actual pon moitas barreiras para poder conciliar a vida laboral coa vida familiar e persoal.
O papel das empresas na corresponsabilidade
A realidade mostra que estamos ante un problema social complexo, onde non intervén un único axente social. Pero isto non é razón para non traballar por ela dentro das súas competencias. A corresponsabilidade nas empresas é:
- Comunicación e negociación para buscar solucións entre as persoas traballadoras e a empresa.
- Flexibilidade como mecanismo para cubrir as expectativas do persoal e da empresa.
Ademais de ter en conta que a corresponsabilidade non implica unha dispoñibilidade total, traballar menos, diminuír a produtividade, deseñar medidas soamente para mulleres… Algunhas das opcións que poden desenvolver as empresas neste campo son:
- Mellora ou ampliación dos permisos e excedencias establecidos pola normativa legal vixente.
- Flexibilización ou/e adecuación da xornada de traballo.
- Flexibilización ou/e adecuación do horario de traballo.
- Servizos de apoio á conciliación.
Os detalles destas medidas pódelos consultar na web de igualdade laboral da Consellería de Promoción do Emprego e Igualdade, no apartado de Conciliación.
