Conceptos básicos
Estudo sistemático de programas, necesidades, participación, acceso aos recursos, proxectos, políticas e pezas lexislativas sobre homes e mulleres debidas aos roles asignados pola sociedade.
Calquera comportamento realizado en función do sexo dunha persoa, atentando contra a súa dignidade e creando unha contorna intimidatoria, degradante ou ofensiva (artigo 7.2. da Lei Orgánica 3/2007 de Igualdade Efectiva entre Mulleres e Homes. BOE do 15 de marzo de 2007).
Calquera comportamento, verbal ou físico, de natureza sexual que teña o propósito ou produza o efecto de atentar contra a dignidade dunha persoa, en particular cando se crea unha contorna intimidatoria, degradante ou ofensiva (artigo 7.1. da Lei Orgánica 3/2007 de Igualdade Efectiva entre Mulleres e Homes. BOE do 15 de marzo de 2007).
A expresión “Conciliación da vida laboral e familiar” fai referencia á necesidade de compatibilizar o traballo remunerado co traballo doméstico e as responsabilidades familiares; con todo, tamén ten que estar relacionada coa dispoñibilidade de tempo para o desenvolvemento persoal de cada persoa, polo que é mellor falar de conciliación da vida persoal, familiar e laboral.
Responsabilidade compartida dunha situación ou actuación determinada entre dúas ou máis persoas. As persoas corresponsables posúen os mesmos deberes e dereitos na súa capacidade de responder polas súas actuacións nas situacións ao seu cargo.
Refírese á repartición de tarefas en función do sexo, é dicir, a partir da interiorización, por parte dos homes e mulleres, da división de tarefas en función do sexo constrúense os roles de xénero, que son en realidade os que levan á práctica as discriminacións sexistas.
Esta división sexual do traballo responde, por tanto, aos roles e espazos que se atribuíron ao xénero masculino e feminino tradicionalmente e a unha clara separación entre o espazo doméstico e o espazo público, que están directamente relacionados coa realización de tarefas, funcións e condutas adxudicadas socialmente a mulleres e homes (estereotipos). Desta forma, o espazo público identifícase co ámbito produtivo remunerado, co espazo da actividade onde ten lugar a vida laboral, social, política e económica, é dicir, é o lugar de participación na sociedade e do recoñecemento. O espazo doméstico, pola contra, é onde se desenvolve o traballo doméstico, que son as actividades relacionadas co ámbito reprodutivo e comprendidas no marco da familia, onde ten lugar a crianza e o coidado de persoas dependentes, así como o lugar onde se cobren as necesidades básicas. Trátase, por tanto, de actividades non remuneradas e sen recoñecemento social.
O traballo produtivo, por tanto, foi adxudicado aos homes e é o que xera riqueza (beneficio económico ou contra prestación: soldo, salario, troco, etc.), ten visibilidade, recoñecemento social e proporciona autonomía persoal. Cando falamos de traballo reprodutivo e doméstico, con todo, estamos a referirnos ás actividades que se realizan no fogar e que están relacionadas coa supervivencia. Trátase dun traballo non valorado, non remunerado, do que non se obtén ningún beneficio económico nin autonomía persoal, chegando a ser invisible socialmente e está ligado maioritariamente ao mundo feminino.
Esta división de funcións denomínase División Sexual do Traballo, e nela as mulleres teñen maior responsabilidade que os homes no coidado e crianza das/os fillas/os e nas ocupacións domésticas, mentres que os homes dedícanse máis ás tarefas extra domésticas, que comprenden desde o ámbito económico e político ata o relixioso e o cultural.
A división sexual do traballo, por tanto, está na orixe da condición social inferior das mulleres na nosa sociedade e esta división sexual do traballo na esfera doméstica ou familiar correspóndese coa división sexual do traballo no mercado laboral.
Tomar en consideración e prestar atención ás diferenzas entre mulleres e homes en calquera actividade ou acción que se planifique, e conseguir que as preocupacións e experiencias de mulleres e homes sexan parte integral da elaboración, posta en marcha, control e avaliación de políticas e programas.
A equidade de xénero significa alcanzar a igualdade mantendo o recoñecemento da diferenza. Equidade significa xustiza, é dicir, dar a cada cal o que lle pertence.
Os estereotipos de xénero son un conxunto de calidades e características psicolóxicas e físicas que unha sociedade asigna a homes e mulleres, e responden a modelos, valores, comportamentos e actitudes definidos polo sexo das persoas, sen ter en conta a súa individualidade. Estas ideas preconcibidas crean “arquetipos” ou modelos que reflicten como son e deben comportarse os homes e as mulleres, impoñendo unha visión tópica.
Os roles de xénero son o conxunto de tarefas, funcións e condutas que se derivan dos estereotipos marcados nunha sociedade, é dicir, enténdese que os homes e mulleres teñen comportamentos inherentes á súa condición sexual e, por tanto, os roles son as pautas de acción, comportamento e expectativas asignadas segundo o xénero masculino ou feminino.
A igualdade legal ou formal non implica a igualdade real.
A igualdade de dereitos entre mulleres e homes recoñece a capacidade legal, social e política das mulleres e homes para mobilizar e xestionar todo tipo de recursos en condicións igualitarias. E os textos das constitucións de case todos os países inclúen o principio de igualdade como un dereito fundamental das persoas, de modo que non poidan ser discriminadas por razón de sexo, etnia, relixión,…Isto é o que se coñece como igualdade formal.
A igualdade real, con todo, refírese ao principio de igualdade de trato entre mulleres e homes e supón a ausencia de toda discriminación, directa ou indirecta, por razón de sexo, e, especialmente, as derivadas da maternidade, a asunción de obrigas familiares e o estado civil.
- Discriminación directa: Cando unha persoa é tratada de maneira menos favorable que outra na mesma situación, por razón de sexo ou circunstancias asociadas ao mesmo, sen existir unha xustificación obxectiva e razoable.
- Discriminación indirecta: Cando unha disposición, criterio ou práctica aparentemente neutra prexudica máis aos membros dun sexo, salvo que esta sexa adecuada e necesaria, e xustifíquese con criterios obxectivos non relacionados co sexo.
Para conseguir a igualdade real é necesario combater todas as manifestacións existentes de discriminación, directa ou indirecta, por razón de sexo e promover a igualdade real entre mulleres e homes, eliminando os obstáculos e estereotipos sociais que impiden acadala.
O termo equidade de xénero fai fincapé nas diferenzas existentes entre as persoas e as súas diferentes posicións nas nosas sociedades e as que teñen en conta á hora de abordar as estratexias para alcanzar unha igualdade de oportunidades. A equidade de xénero, por tanto, significa alcanzar a igualdade mantendo o recoñecemento da diferenza. Equidade significa xustiza, é dicir, dar a cada cal o que lle pertence.
A igualdade de dereitos entre mulleres e homes recoñece a capacidade legal, social e política das mulleres e homes para mobilizar e xestionar todo tipo de recursos en condicións igualitarias. E os textos das constitucións de case todos os países inclúen o principio de igualdade como un dereito fundamental das persoas, de modo que non poidan ser discriminadas por razón de sexo, etnia, relixión,…
O principio de igualdade de trato entre mulleres e homes supón a ausencia de toda discriminación, directa ou indirecta, por razón de sexo e, especialmente, as derivadas da maternidade, a asunción de obrigas familiares e o estado civil.
- Discriminación directa: Cando unha persoa é tratada de maneira menos favorable que outra na mesma situación, por razón de sexo ou circunstancias asociadas ao mesmo, sen existir unha xustificación obxectiva e razoable.
- Discriminación indirecta: Cando unha disposición, criterio ou práctica aparentemente neutra prexudica máis aos membros dun sexo, salvo que esta sexa adecuada e necesaria, e se xustifique con criterios obxectivos non relacionados co sexo.
Variables de análise que describen a situación de mulleres e homes na sociedade. Supón a aproximación á situación de mulleres e homes, e a incidencia de determinados factores que implican diferenzas de comportamento entre unhas e outros.
Segundo o artigo 46 da Lei Orgánica 3/2007, do 22 de marzo, para a igualdade efectiva de mulleres e homes, un Plan de Igualdade é un conxunto ordenado de medidas, adoptadas despois de realizar un diagnóstico de situación, tendentes a alcanzar na empresa a igualdade de trato e de oportunidades entre mulleres e homes e a eliminar a discriminación por razón de sexo.
Fai referencia ao bo goberno da empresa, a unha xestión ética e sostible e, máis amplamente, ao conxunto de compromisos de carácter voluntario que unha empresa adquire para xestionar os seus impactos no ámbito laboral, social, ambiental e económico, facendo isto compatible co obxectivo financeiro tradicional de obtención do máximo beneficio.
Concentración de mulleres e homes en tipos e niveis diferentes de actividade e de emprego, onde as mulleres vense confinadas a unha gama máis estreita de ocupacións que os homes (segregación horizontal), e a postos de traballo inferiores (segregación vertical).
A saída das mulleres do espazo doméstico para integrarse no mercado laboral produciu, en moitos casos, a incorporación das mulleres no terceiro sector. É dicir, contratáronse en sectores nos que se desempeñan funcións similares ás do espazo doméstico, como o ensino, saúde, secretariado, limpeza, coidados en garderías e residencias de persoas maiores, etc. A segregación ocupacional ten como consecuencia, por tanto a feminización do terceiro sector.
É fundamental coñecer a distinguir entre sexo e xénero para coñecer as consecuencias sociais que provoca a diferenza sexual.
O sexo das persoas refírese ás diferenzas físicas e biolóxicas (órganos sexuais, función reprodutora, etc.) marcado pola natureza e divídese en machos e femias.
O xénero é un trazo cultural para establecer, en función do sexo das persoas, unha división de xénero masculino ou xénero feminino, que se constrúe na sociedade e que varía segundo o contexto histórico. O xénero, por tanto, non é algo biolóxico e marcado pola natureza ao nacer, senón aprendido socialmente, e que marca as actitudes, roles, capacidades, tendencias, valores e intereses de homes e mulleres.
Na nosa sociedade hai unha relación directa entre cada sexo (home-muller) e o xénero que ten asignado social e culturalmente (masculino-feminino), así como uns comportamentos determinados e expectativas asignadas a cada un deles que marcan unha clara xerarquía entre os xéneros. Tradicionalmente, a posición principal de valoración e dominio social é ocupada polo xénero masculino, o que supuxo e segue supoñendo penalizacións sociais para o xénero feminino.
