O Convenio 190 sobre a violencia e o acoso no traballo da Organización Internacional do Traballo (OIT) foi adoptado o 21 de xuño de 2019. Desde entón os gobernos que se uniron dos 187 Estados Membros da organización teñen un mesmo documento base para loitar contra a violencia e o acoso no ámbito laboral a fin de promover o traballo decente de mulleres e homes ao redor do mundo.
Cando falamos de convenios referímonos a un conxunto de normas internacionais de traballo que poden ser ratificados polos Estados Membros da OIT. Estes convenios obrigan aos Estados que os ratifican a certas cuestións no ámbito laboral, xa que o seu obxectivo é mellorar as condicións a nivel global. Neste caso, trataremos o Convenio 190 sobre violencia e acoso no traballo. Un documento fundamental para conseguir a igualdade laboral entre mulleres e homes.
En España entrará en vigor o 25 de maio de 2023, tras a súa determinación no BOE do 16 de xuño de 2022, onde se publicou o Instrumento de adhesión de España ao Convenio da Organización Internacional do Traballo núm. 190. Os países pioneiros no seu apoio foron Uruguai, Sudáfrica e Somalia e, a pesar da súa gran necesidade a escala mundial, aínda é demasiado ampla a lista de países que non o ratificou, entre os que se atopan, países como Francia ou Portugal. España adheriuse a este Convenio 190 o 25 de maio de 2022, convertíndose no decimoquinto Estado Membro en asumilo. Nesa mesma data, adheriuse tamén ao Convenio 177 sobre traballo a domicilio, sendo o decimoterceiro país en ratificalo.
A continuación debullamos algunhas das cuestións principais do Convenio 190.
O Convenio 190 e o seu porque
O Convenio 190 sobre a violencia e o acoso, compleméntase coa Recomendación 206, e deben considerarse conxuntamente, é por iso que no texto falaremos deles como o Convenio 190 en termos xerais. A aprobación do Convenio 190 foi un fito a nivel global, xa que, supuxo a primeira norma internacional do traballo que proporcionaba un marco único para previr, remediar e eliminar a violencia e o acoso no ámbito laboral, incluíndo a violencia e o acoso por razón de xénero, tal e como indica o propia OIT no material de difusión do Convenio. Por primeira vez aclárase o que debe entenderse por ‘violencia e acoso no mundo do traballo’ e detállanse as medidas que deben tomarse para previla e abordala, e quen debe facelo.
A súa redacción e aprobación é fundamental para un mundo global e igualitario e xa no artigo 1 do Convenio defínense os termos de violencia e acoso como “aqueles comportamentos e prácticas inaceptables, ou de ameazas de tales comportamentos e prácticas, xa sexa que se manifesten unha soa vez ou de maneira repetida, que teñan por obxecto, que causen ou sexan susceptibles de causar, un dano físico, psicolóxico, sexual ou económico”. Ademais, inclúe a violencia e o acoso por razón de xénero “que van dirixidos contra as persoas por razón do seu sexo ou xénero, ou que afectan de maneira desproporcionada a persoas dun sexo ou xénero determinado, e inclúe o acoso sexual”.
A quen vai dirixido o Convenio 190?
O convenio 190 abarca situacións e colectivos que van máis aló da relación laboral. Inclúe a todas as persoas traballadoras, especialmente aos catro grupos de persoas que desagregamos a continuación:
- Persoas asalariadas segundo se defina na lexislación e a práctica de cada Estado. Pero isto refírese a todas as persoas que traballan, calquera que sexa a súa situación contractual.
- Persoas en formación, incluíndo ás persoas que realizan prácticas. Tamén a persoas traballadoras que fosen despedidas.
- Persoas en procura de emprego.
- Persoas que exercen a autoridade, as funcións ou as responsabilidades dunha persoa empregadora.
En que espazos se aplica o Convenio 190?
O mundo do traballo é unha realidade cambiante e diversa, por iso, este Convenio é pioneiro poñendo o foco na violencia e o acoso que suceden “durante o traballo, en relación co traballo ou como resultado do mesmo”. Así mesmo, inclúe como espazos de aplicación os seguintes, algúns deles novos:
- O lugar de traballo físico, os espazos públicos e privados cando son un lugar de traballo.
- Tamén se inclúen como espazos de aplicación do Convenio os desprazamentos, viaxes, eventos ou actividades sociais ou de formación relacionados co traballo.
- Os lugares onde se paga á persoa traballadora, onde toma o seu descanso ou onde come, onde utiliza instalacións sanitarias ou de aseo e os vestiarios. É dicir, inclúense as zonas comúns como o comedor.
- Outro dos asuntos nos que é pioneiro este Convenio é que se aplica tamén nas comunicacións relacionadas co traballo, incluídas as realizadas por medio de tecnoloxías da información e da comunicación.
- O aloxamento proporcionado polo empregador.
Seguimento e ratificación por parte dos países
Na actualidade só existen 10 países no mundo que teñan en vigor o Convenio 190 e 15 nos que entrará en vigor ao longo deste ano 2023, entre os que se atopa España. Aínda queda un longo camiño por percorrer para que moitos dos países membros da OIT ratifiquen o Convenio e continúen loitando contra o acoso e a violencia no traballo. É por iso que, a organización aliouse coa ONU Mujeres para parar a violencia e o acoso laboral poñendo o foco en que máis países ratifiquen o Convenio. Por exemplo, fíxose un chamamento para que países de América Latina e o Caribe o aproben, xa que despois da pandemia moitas persoas traballadoras, sobre todo mulleres, continúan sen protección e con empregos precarios.
Ante esta nova regulación, completada coa Lei Orgánica 10/2022 de garantía integral da liberdade sexual as empresas teñen a obriga de avanzar de cara a converterse en espazos libres de violencias cara as mulleres.
