Desde a Secretaría Xeral de Emprego e Relacións Laborais da Consellería de Emprego, Comercio e Emigración da Xunta a igualdade laboral considérase un piar para construír contornas de traballo máis xustas, diversas e produtivas. É por iso, que se comezou esta serie de artigos de conceptos básicos en igualdade na empresa, onde se exploraron os fundamentos que axudan a entender e promover a equidade no ámbito profesional. Nas entradas anteriores (Conceptos básicos de igualdade I, II, III, IV) tratáronse desde os principios iniciais ata as aplicacións prácticas nas empresas. Nesta quinta entrega, continúase o percorrido abordando os conceptos de segregación ocupacional, valoración de postos de traballo, transparencia salarial e estandarización de salarios.
Conceptos de igualdade laboral: segregación ocupacional e valoración de postos de traballo
A desigualdade laboral persiste en moitas organizacións, e dous conceptos clave para analizala e comprender a necesidade da procura da igualdade laboral son a segregación ocupacional e a valoración dos postos de traballo.
Segundo o informe “Gender Equality Index 2023” elaborado polo Instituto Europeo para a Igualdade de Xénero (EIGE), destácase que as mulleres na Unión Europea seguen concentrándose en sectores tradicionalmente asociados con roles de coidado e educación, onde representan o 71% do emprego feminino nestas áreas, mentres que os homes predominan en campos como a tecnoloxía e a enxeñería. Segundo o informe, España posiciónase no cuarto lugar entre os países da Unión Europea no Índice de Igualdade de Xénero, mellorando 10 puntos desde o ano 2010, pero a pesar diso indícase que “só o 31 % dos traballadores do sector enerxético en 2022 eran mulleres. Do mesmo xeito, as mulleres só representan o 21 % dos traballadores do sector do transporte. As mulleres tamén están infrarrepresentadas nas funcións de toma de decisións”.
Estes datos son reflexo dunha segregación ocupacional persistente que limita a igualdade no acceso a diferentes oportunidades laborais e salariais. A segregación ocupacional pódese definir como a distribución desigual de persoas en diferentes ocupacións, sectores ou roles dentro do mercado laboral baseada en características como o xénero, a idade, a etnia, entre outras. A segregación ocupacional é unha das principais causas das fendas salariais, xa que os sectores con maior representación feminina adoitan estar menos valorados e peor remunerados que aqueles dominados por homes.
Adóitase manifestar de forma horizontal e vertical. A segregación horizontal sucede cando mulleres e homes se concentran en diferentes sectores ou profesións. Por exemplo, as mulleres adoitan estar sobrerrepresentadas en áreas como a educación, a saúde e os coidados, mentres que os homes predominan na tecnoloxía, a enxeñería e a construción. E a segregación vertical refírese ás barreiras que impiden a certos grupos, como as mulleres, acceder aos niveis xerárquicos superiores ou posicións de maior poder e remuneración, mesmo dentro do mesmo sector ou profesión.
Ademais, a Enquisa de Estrutura Salarial do Instituto Nacional de Estatística (INE) proporciona datos sobre a fenda salarial en distintos sectores, idades e tipos de contratos en España. Esta fenda é particularmente notable en sectores onde predominan as mulleres e onde o salario medio é máis baixo, reflectindo desigualdades estruturais na valoración e remuneración de certas habilidades e roles ocupados principalmente por mulleres. Por exemplo, na enquisa de 2022 reflíctese que no sector de actividades sanitarias e de servizos sociais, as mulleres gañaron aproximadamente un 23,7% menos que os homes en media.
Implementar sistemas adecuados de valoración de postos pode axudar a mitigar estas desigualdades, eliminando nesgos e asegurando que os salarios reflictan a verdadeira achega de cada ocupación. A valoración de postos de traballo é un proceso estruturado e sistemático que ten como obxectivo analizar e comparar os diferentes roles dentro dunha organización para determinar o seu valor relativo. A correcta valoración dos postos é clave para establecer estruturas salariais equitativas e previr desigualdades, como a fenda salarial.
Conceptos de igualdade laboral: transparencia salarial e estandarización de salarios
Por todo iso, é necesario abordar a igualdade laboral tamén a través daqueles conceptos relacionados coa igualdade salarial. A continuación, explicamos dous termos relevantes:
- A transparencia salarial implica que as organizacións sexan abertas sobre as políticas salariais e os criterios utilizados para fixar os soldos dentro da empresa. Isto inclúe proporcionar acceso ás persoas traballadoras sobre a información de salarios, rangos salariais e como se determinan as remuneracións en diferentes postos. A transparencia salarial é unha ferramenta fundamental para reducir a fenda salarial de xénero, xa que permite que as persoas poidan identificar e cuestionar posibles discriminacións salariais. Os instrumentos que existen no noso ordenamento xurídico para garantir a transparencia nos salarios son: o rexistro retributivo e a auditoría salarial, regulados no Real Decreto 902/2020, de 13 de outubro, de igualdade retributiva entre mulleres e homes.
- A estandarización de salarios refírese ao proceso de establecer un sistema coherente e equitativo para determinar os salarios dentro dunha organización. Isto implica a creación de escalas salariais ou estruturas salariais baseadas en factores obxectivos como a experiencia, as habilidades, a responsabilidade e a dificultade do posto, de modo que se axuden a eliminar as discriminacións salariais.
Ao longo desta serie de contidos, desagregáronse conceptos fundamentais para facilitar o camiño da igualdade laboral e dotar de ferramentas que promovan contornas de traballo máis xustas e inclusivas.