No contexto actual, a igualdade laboral converteuse nun tema importante das entidades e de debate sobre xustiza social e dereitos humanos. Proba diso é o desenvolvemento e apoio lexislativo que tivo nos últimos anos a nivel internacional, europeo, nacional e autonómico. Pero co desenvolvemento da intelixencia artificial (IA) e a automatización, esta preocupación pola igualdade laboral exponse máis prioritaria, xa que a tecnoloxía propón desafíos en termos de perpetuación das desigualdades de xénero. Ademais, a intelixencia artificial ten unha gran capacidade para automatizar tarefas rutinarias e complexas, polo que redefine os roles laborais e cambia as dinámicas tradicionais.
A continuación destacamos tanto os desafíos como as oportunidades que xorden neste proceso de transformación da intelixencia artificial e o taller formativo que se realizou no Campus formativo de Igualdade Laboral.
Desafíos da igualdade laboral na era da intelixencia artificial
O pasado 7 de marzo a secretaria xeral do Consello de Europa, Marija Pejčinović Burić, declaraba con motivo do Día Internacional da Muller que “a menos que aprendamos a aproveitar o potencial da IA para reducir as desigualdades (incluída a desigualdade de xénero) e previr a discriminación, a IA pode converterse e converterase nunha forza que afiance, perpetúe e amplifique a desigualdade”, é por iso, que a nova Estratexia para a Igualdade de Xénero 2024-2029 da Unión Europea ten como unha das áreas prioritarias o reto que expoñen as novas tecnoloxías. Un dos desafíos actuais é o desenvolvemento lexislativo. En Europa establécese unha abordaxe dos principios éticos que debe seguir o desenvolvemento da IA, que serve de referencia para incluír a perspectiva de xénero. Segundo o Estudo Intelixencia artificial e igualdade de xénero. Unha análise comparada entre a UE, Suecia e España da Fundación Alternativas “España emitiu recentemente algúns documentos que serven de base para o deseño e implementación da IA (…). Estes documentos oficiais seguen o ronsel da UE, coa súa aposta por unha IA centrada nos seres humanos. Tamén os textos españois inclúen referencias implícitas e explícitas ao xénero, o que se traduce nun bo punto de partida para deseñar e implementar sistemas de IA cun enfoque de xénero.”
Outro dos desafíos que se deben abordar son:
- Discriminación nos algoritmos e prexuízo nos datos. A intelixencia artificial emprega algoritmos que poden perpetuar e amplificar prexuízos que xa están nos conxuntos de datos utilizados para adestralos. Isto é, se os datos conteñen sesgos relacionados con xénero, raza ou outras características, os algoritmos vanos perpetuar. “En moitos casos, os datos non son representativos do que realmente ocorre na sociedade debido, por exemplo, á non inclusión de información referida a certos grupos sociais, con frecuencia mulleres, que non teñen acceso á tecnoloxía e que, por tanto, non teñen a posibilidade de xerar eses datos.” indican no estudo mencionado e será especialmente grave se se empregan ferramentas de IA en procesos de selección ou contratación de persoas.
- Automatización. A IA crea novas oportunidades laborais no contexto do desenvolvemento de ferramentas, pero tamén pode levar á automatización de empregos tradicionais, o que pode conlevar á perda de postos de traballo para certos segmentos da poboación, entre eles as mulleres.
- Fenda dixital e acceso pouco equitativo á tecnoloxía. A adopción e o acceso á tecnoloxía non é igual para todos os segmentos da poboación e a fenda dixital é maior entre as mulleres. Polo que, débese ter en conta á hora de capacitar tecnoloxicamente ás persoas traballadoras para que non queden atrasadas e se de unha fenda dixital maior.
Oportunidades da igualdade laboral na era da intelixencia artificial
Pero a IA tamén pode supoñer un avance na promoción da igualdade laboral ao identificar á propia IA como unha ferramenta para promover a equidade no emprego, se se adestra adecuadamente na detección de prexuízos. Ou pode facilitar o traballo en remoto, que é unha ferramenta de conciliación da vida persoal, familiar e laboral e facilitar que se empregue a comunicación inclusiva mediante o uso de ferramentas de IA para a tradución automática e a accesibilidade.
Ademais, o uso da IA pode axudar na análise das diferenzas salariais, dado que se pode empregar para analizar grandes conxuntos de datos e detectar disparidades salariais baseadas no xénero. Identificar a fenda salarial de xénero é o primeiro paso para abordar a inequidade salarial e promover a igualdade de remuneración por traballo igual ou similar.
Taller formativo dende o Campus formativo de Igualdade Laboral
O pasado mes de xaneiro realizouse un pioneiro taller formativo no Campus formativo de Igualdade Laboral da Xunta de Galicia. Baixo o nome “A intelixencia artificial con perspectiva de xénero. Un desafío no ámbito laboral” tratouse a irrupción da intelixencia artificial (IA) no mundo económico e laboral. Dado que este campo de traballo será un dos ámbitos sociais con maiores cambios nos próximos anos, de aí a importancia de incluír ás mulleres no seu deseño para erradicar os estereotipos e prexuízos de xénero. O taller contou cos obxectivos de coñecer a situación actual das mulleres no sector da intelixencia artificial, confirmar a imposibilidade de eliminar prexuízosde xénero se non se aplica a ética e os dereitos humanos á intelixencia artificial, reflexionar sobre a normativa aplicable no ámbito laboral e comprender os límites e garantías das decisións automatizadas en virtude da normativa de protección de datos e da proposta de regulamento europeo de intelixencia artificial.
O curso contaba cun taller presencial e por streaming que se realizou o 19 de xaneiro en horario de mañá no Centro de Servizos Avanzados da Cidade das TIC da Coruña e que foi clausurado pola Conselleira de Promoción do Emprego e Igualdade, Elena Rivo. O taller foi impartido por dous docentes de renome a nivel nacional como son, Karina Gibert Oliveiras e Isabel Olmos. Karina é Catedrática en Intelixencia Artificial da Universidade Politécnica de Barcelona e Isabel Olmos é Maxistrada do Tribunal Superior de Xustiza de Galicia e especializada na Orde Social.
Unha vez máis, aplicar a perspectiva de xénero é a estratexia máis efectiva para facer das empresas un lugar máis equitativo. A IA supón unha revolución que tamén debe ser abordada con perspectiva de igualdade entre mulleres e homes para non deixar a ninguén atrás.
