A Asemblea Xeral das Nacións Unidas declarou 2025 como o Ano Internacional das Cooperativas. Co lema “As cooperativas constrúen un mundo mellor”, búscase destacar o seu papel no impulso do desenvolvemento sostible e a promoción dos Obxectivos de Desenolvemento Sostible (ODS) . Os principios de inclusión, equidade e crecemento centrado nas persoas que guían ás cooperativas posiciónanas estratexicamente para contribuír a aspectos fundamentais da Axenda 2030, como a xeración de emprego digno e a igualdade de xénero. A través do seu impacto colectivo, demostran como as empresas fundamentadas en valores compartidos poden construír un mundo máis xusto e equitativo para todos e todas.
Contribución das cooperativas á igualdade laboral
A pesar dos avances alcanzados, a presenza feminina segue sendo insuficiente no ámbito empresarial, en cargos de liderado e na toma de decisións. Neste contexto, as cooperativas representan unha alternativa ao modelo empresarial tradicional. A súa estrutura, fundamentada nunha adhesión aberta, unha gobernanza democrática e unha propiedade compartida, contribúe a eliminar as barreiras estruturais que dificultan o empoderamento económico e social das mulleres. A importancia do papel das cooperativas foi recoñecida polos ministros e ministras de Traballo do G7, que destacaron o seu papel na promoción de mercados laborais inclusivos. Entre as principais fortalezas do modelo cooperativo para o fomento da igualdade laboral, atópanse:
- Inclusión económica das mulleres. As cooperativas comparten recursos e riscos, proporcionando mecanismos financeiros que promoven a autonomía, fortalecen a resiliencia e facilitan que as mulleres invistan nos seus propios medios de vida.
- Contorna de traballo segura, digna e inclusiva. Na Declaración da ACI sobre o traballo digno e contra o acoso, as cooperativas acordaron reforzar a protección fronte ás discriminacións, a violencia e a explotación. Moitas cooperativas amplían ese compromiso, ofrecendo programas de formación, asesoramento e liderado, especialmente en sectores masculinizados como a agricultura e a industria manufactureira, co obxectivo de que as mulleres adquiran habilidades, aumenten a súa confianza e poidan avanzar nas súas carreiras profesionais. Ademais, tamén poñen en marcha políticas con enfoque de xénero, como servizos de gardería e horarios flexibles.
- Construción de redes de confianza, apoio mutuo e acción colectiva. Estas redes facilitan espazos nos que as mulleres poden comunicarse, organizarse e defender os seus dereitos. Mediante a experiencia compartida e a solidariedade, as cooperativas contribúen a transformar as normas sociais, combaten a discriminación e outorgan voz ás mulleres, tanto na súa comunidade como nos ámbitos institucionais. Este empoderamento colectivo fortalece a acción individual e promove un cambio social máis profundo.
Desafíos e oportunidades das cooperativas
As cooperativas foron durante moito tempo un apoio fundamental para o empoderamento das mulleres e a promoción da igualdade laboral. Con todo, a súa participación continúa sendo desigual en diferentes sectores e rexións. Isto débese a que as barreiras estruturais, os baleiros legais e as normas sociais persisten como obstáculos que limitan o liderado feminino e as oportunidades económicas para as mulleres. As normas socioculturais continúan influíndo no rol das mulleres dentro das cooperativas, restrinxindo a súa influencia e liderado, especialmente en zonas rurais e en sectores masculinizados. Nestes contextos, as cooperativas exclusivas para mulleres representan un espazo fundamental para o apoio mutuo, a construción de confianza e o fortalecemento de capacidades. Ademais, é prioritario fomentar a participación e o liderado das mulleres en cooperativas mixtas para transformar as estruturas de gobernanza e desafiar as desigualdades existentes.
As cooperativas galegas
De acordo co informe da Rede Eusumo de 2024, as cooperativas constitúen unha das principais ramas da economía social galega, desempeñando un papel importante na promoción da igualdade laboral. En 2024, en Galicia creáronse 192 cooperativas, con un total de 591 persoas socias promotoras, das cales o 45% eran mulleres e os 55% homes. En total, a nosa comunidade autónoma conta con 1.949 cooperativas.
A Xunta de Galicia promove o cooperativismo como un piar fundamental da economía galega, dentro do seu compromiso coa economía social. Este ano destinou case 45 millóns de euros a este ámbito e impulsou a Estratexia galega dá economía social: horizonte 2027. Ademais, está a traballar na nova Lei de cooperativas de Galicia, co obxectivo de lexislar e adaptar a normativa á realidade actual e futura, facilitando a creación de novas cooperativas, fortalecendo as existentes e promovendo o impulso do Rexistro autonómico de cooperativas.
De igual maneira, a maioría das liñas do Instituto Galego de Promoción Económica (IGAPE) están abertas ás cooperativas e poden recibir acompañamento técnico a través da Oficina Económica de Galicia. Así, dáse resposta ás distintas necesidades derivadas da diversidade do sector. A través de acordos con entidades financeiras, sociedades de garantía mutua, liñas específicas para grandes investimentos e programas complementarios como Reacciona e Galicia Exporta, o Igape asegura que as cooperativas conten coas ferramentas necesarias para innovar, expandirse e internacionalizarse.
As cooperativas galegas desempeñan un papel fundamental na promoción da igualdade laboral, cunha énfase especial en fomentar a participación feminina e contribuír de maneira significativa á transformación social. Aínda que persisten certos desafíos, as iniciativas e políticas de apoio evidencian que fortalecer e ampliar o cooperativismo pode xerar cambios profundos tanto na economía como na sociedade. En definitiva, as cooperativas de Galicia constitúen unha opción viable e necesaria para avanzar cara a un desenvolvemento inclusivo e sostible, reafirmando a súa función como axentes de cambio na construción dun mundo máis xusto e equitativo para todas as persoas.